03 aug Best Practice Guide voor wetgeving ter bescherming van klokkenluiders

Naarmate meer en meer landen klokkenluiderswetgeving willen toepassen, heeft Transparency International in samenwerking met Transparency International Nederland en vier andere chapters de Best Practice Guide voor wetgeving ter bescherming van klokkenluiders ontwikkeld. Deze guide moet beleidsmakers en pleitbezorgers op het gebied van klokkenluiden ondersteunen de internationale beginselen voor klokkenluiderswetgeving in nationaal recht te implementeren.

Deze guide is in samenwerking met experts van de chapters van Transparency International opgezet, waaronder Transparency International Nederland, die met succes hebben gepleit voor het aannemen van wetgeving voor klokkenluidersbescherming in hun landen. De fundering van de Best Practices Guide berust op de International Principles for Whistleblower Legislation. Voor elk beginsel geeft de gids aan wat de huidige good practices zijn en waarom. Waar mogelijk geeft het voorbeelden uit bestaande nationale wetgeving of toekomstige best practices. De gids kan als een geheel worden gelezen of worden toegepast voor specifieke beginselen die van bijzonder belang zijn voor de gebruiker, maar altijd in overeenstemming met de International Principles for Whistleblower Legislation.

De essentiële rol van klokkenluiders

Klokkenluiders spelen een essentiële rol bij het blootleggen van corruptie, fraude, wanbeheer en andere wandaden die de volksgezondheid en veiligheid, financiële integriteit, mensenrechten, het milieu en de rechtsstaat bedreigen. Door informatie over dergelijke wandaden openbaar te maken, hebben klokkenluiders geholpen om talloze levens en miljarden dollars aan openbare middelen te besparen, en tegelijkertijd te voorkomen dat opkomende schandalen en rampen verslechteren.

Klokkenluiders nemen vaak een groot persoonlijk risico. Ze kunnen worden ontslagen, vervolgd, op de zwarte lijst worden gezet, worden gearresteerd, bedreigd of, in extreme gevallen, worden mishandeld of vermoord. Het beschermen van klokkenluiders tegen oneerlijke behandeling, met inbegrip van vergelding, discriminatie of achterstelling, kan mensen aanmoedigen om misstanden te melden en zo de kans vergroten dat schendingen worden ontdekt en bestraft. De bescherming van klokkenluiders is dus een belangrijk middel om de openheid en verantwoording op de werkplek van overheden en bedrijven te vergroten.

Recht om misstand te melden onderdeel van recht van vrijheid van meningsuiting

Het recht van burgers om misstanden te melden maakt deel uit van het recht op vrijheid van meningsuiting en houdt verband met de beginselen van transparantie en integriteit. Alle mensen hebben het inherente recht om het welzijn van andere burgers en het algemeen welzijn van de samenleving te beschermen en in sommige gevallen hebben zij een professionele of wettelijke plicht om overtredingen te melden. Het ontbreken van effectieve bescherming kan daarom een ​​dilemma vormen voor klokkenluiders: er wordt wél van hen verwacht dat zij wangedrag melden, maar als zij dit doen kan dit hun carrière schaden of stellen zij zichzelf bloot aan vergelding.

Alle mondiale en regionale verdragen ter bestrijding van corruptie hebben het belang ingezien van klokkenluidersbescherming om zo corruptie aan te pakken en hebben wettelijke eisen ingevoerd om klokkenluiders te beschermen. Dit omvat het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie (artikelen 8, 13 en 33), de verdragen van de Raad van Europa inzake corruptie en corruptie (respectievelijk de artikelen 9 en 22), het Inter-Amerikaanse Verdrag tegen corruptie (artikel III, lid 8) en de Arabische Conventie ter bestrijding van corruptie.
International Principles for Whistleblower Legislation

In het afgelopen decennium hebben veel landen geprobeerd wettelijke garanties voor klokkenluiden vast te stellen of aan te nemen. Om ervoor te zorgen dat klokkenluiders adequate bescherming en bekendmakingsmogelijkheden krijgen, heeft Transparency International in 2013 een set van 30 beginselen gepubliceerd, die als richtlijn dienen voor de goedkeuring en verbetering van de klokkenluiderswetgeving. De International Principles for Whistleblower Legislation houden rekening met de lessen die zijn getrokken uit bestaande wetgeving en zijn gevormd door input van klokkenluidersexperts, klokkenluiders, overheidsfunctionarissen, academische instellingen, onderzoeksinstituten en maatschappelijke organisaties (CSO’s) uit de hele wereld. Deze beginselen komen tot uitdrukking in de richtlijnen van de Verenigde Naties, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Raad van Europa.

De internationale beginselen voor klokkenluiderswetgeving van Transparency International, zoals alle internationale normen op hoog niveau, moeten worden aangepast aan de politieke, sociale en culturele context van een individueel land en aan de bestaande wettelijke kaders. Tot op heden is geen enkele klokkenluiderswet volledig in overeenstemming met de 30 principes van Transparency International. In feite hebben alle bestaande nationale wetten inzake klokkenluidersbescherming nog steeds mazen en tekortkomingen. Veel wetboeken over klokkenluiden bevatten echter bepalingen die, wanneer ze onafhankelijk worden beschouwd, in overeenstemming zijn met een aantal van de beginselen en daarom nuttige voorbeelden zijn van hoe de principes van Transparency International in wetgeving kunnen worden omgezet.

Bron: www.transparency.nl