Het woord ‘integriteit’ heeft, zo heb ik in de praktijk gemerkt, een hoog domineesgehalte. Associaties met ethiek, moraliteit, normen en waarden, soft, erover praten maar niet handelen, geestelijke volksgezondheid. Ik ben ooit op mijn verzoek aan de secretatis van een RvB van een ziekenhuis doorverbonden met de geestelijk verzorger van het ziekenhuis.

Herinnert u zich die uitstekend functionerende burgemeester van Maastricht nog die regelmatig zijn mond vol had over integriteit? Die werd naar huis gestuurd vanwege een relatief klein integriteitsincident (en werd daarna minister). Niet omdat het incident zo ernstig was, maar omdat hij zich in het verleden een voorvechter had getoond van integriteit.

Ik heb in het kader van aandacht vragen voor integriteit eens het idee gehad om in Nederland een paar ‘ambassadeurs integriteit’ in het leven te roepen. Personen die publiekelijk op de bres springen voor integriteit. Personen die zowel met woord als voorbeeldgedrag op een goede manier met integriteit omgaan. De personen die aan dit profiel voldeden, weigerden zonder een seconde na te denken op mijn verzoek: ‘Je denkt toch niet dat ik gek ben. Ik loop dan veel meer risico om gedonder te krijgen. Integriteit betekent namelijk ook dat je dilemma’s zorgvuldig moet oplossen. En dat betekent altijd dat jouw beslissing per definitie strijdig is met een van je waarden. En dan heb je mensen op je dak die aan die waarde juist voorrang gegeven zouden hebben. Of de mensen die niet nadenken. En daar zijn er ook veel van.’

Moed en integriteit

Als ik op acquisitiepad een CEO spreek, vang ik soms op de volgende wijze bot: ‘Onze agenda van het MT-overleg is de komende maanden zo vol, dat wij er geen onderwerp als integriteit meer bij kunnen hebben. Kom over een tijdje nog maar eens terug.’ Leiders met moed zouden als volgt richting hun MT reageren: ‘Mensen, ik weet dat onze agenda barstensvol is vanwege de fusie en de reorganisatie, maar ik heb besloten prioriteit te geven aan het onderwerp integriteit. Ik heb daarom besloten de komende MT-vergadering te wijden aan integriteit en heb daarom een deskundige op het gebied integriteit en toezicht uitgenodigd om ons te testen of wij met ons beleid en instrumenten op het terrein van integriteit goed bezig zijn. Ik denk dat dat ons bovendien goed van pas kan komen bij die fusie en reorganisatie.’

Waar ook moed van een CEO voor nodig is: je topverkoper ontslaan – die dan vervolgens naar de concurrent gaat – omdat hij de interne regels van de grenzen van relatiemanagement heeft overtreden. De zoon van je beste vriend geen stageplaats bezorgen omdat een lid van het MT-lid daar over gaat, en je niet wilt ingrijpen. Zelfs niet met een suggestie of het terloops roepen van een naam van een kandidaat. Als golfenthousiasteling nee zeggen tegen een uitnodiging van een leverancier om te gaan golfen op St Andrews. Je vriend, medelid van jouw directieteam, vertellen dat hij óf moet stoppen met die geheime relatie óf een andere baan moet gaan zoeken.

Kortom, als je voor integriteit gaat, betekent dat je discussie, onenigheid, geduld en overleg op je weg zult vinden. Maar met een rijke beloning: trots, veiligheid bij de medewerkers, goede nachtrust, nauwelijks risico op reputatieschade en een gezondere privérelatie. En dit wordt allemaal beargumenteerd en onderbouwd in het boek Verplichte literatuur voor bestuurders en commissarissen.

Door: Jaap ten Wolde

Partner van EBBEN Partners, adviseurs als het om governance en integriteit gaat.